La kamuflado de la soldato

 

- Soldato Petro, hodiaŭ mi ne vidis vin dum la instruo pri kamuflado!

- Dankon, sinjoro serĝento!

BEL-Konferencoj 2020: La arto komunikiĝi (Ísis Piton)

La prelegoj kaj la ferma koncerto publike elsendiĝos en la kanalo de Gaŭĉa Esperanto-Asocio ĉe YouTube, aliflanke la postprelegaj diskutsesioj okazos per Google Meet kaj postulas (senpagan) aliĝon.

https://v-bel-koj2020.esperantors.net.br/?fbclid=IwAR0rV1oJgSSxlrl2qOzXLPuHmTRuLZBR11bHua7GINwq9eOIN0f9cR5zSt4

La celo da la Arto laŭ Viktor Shklovsky

En ĉi tiuj pandemiaj tempoj, mi estas releganta kelkajn librojn miajn kaj samtempe mi antaŭeniras en la lego de portugallingve  Mundo sem Fim [Mondo sen Fino], de Ken Follet. Kiel relego ĉimomente mi okupiĝas pri A Arte da Ficção [La Arto de la Fikcio], de David Lodge, en kiu la aŭtoro disvolgas 50 ĉapitetrojn pri la arto rakonti bonan historion. 

En tiu de n-ro 11, pri fremdigo, termino kreita de Viktor Shklovsky/ ruse Виктор Шкловский (1893-1984), literatura kritikisto, verkisto kaj scendekoraciisto kiu agadis iam antaŭ kaj post la Rusa Revolucio: "La Arto ekzistas por ke ni povu reakiri la sensacion esti vivaj; ĝi ekzistas por fari nin senti aferojn, por igi la ŝtonon "malmola". La celo de la Arto estas havigi al ni la sperton pri la aferoj tiel kiel ni ilin perceptas, ne kiel ni ilin konas."

Referencoj:

LODGE, David. A arte da ficção. Porto Alegre: LP&M, 2017.

VIKTOR CHKLOVSKY. In: Vikipédia, a enciclopédia livre. Disponebla ĉe: https://pt.wikipedia.org/wiki/Viktor_Chklovsky. Aliro je: 27 nov. 2020. 

Kiel diri | Tipoj de filmoj

angorfilmo = filme de suspense

aventurfilmo = filme de aventura

desegnofilmo = filme de desenho animado

dokumentfilmo/kulturfilmo = documentário

drama filmo = filme dramático

erotika filmo = filme erótico

hororfilmo/ terurfilmo = filme de horror, terror

katastroffilmo = filme catástrofe

krimfilmo = filme policial

muzikalo = musical

sciencfikcia filmo = filme de ficção científica

vakerfilmo = filme de faroeste, bangue-bangue

Referenco:

TERMINARETO DE KINO. En: Vivilibroj: liberaj libroj por libera mondo. Disponebla en: https://eo.wikibooks.org/wiki/Terminareto_de_kino. Aliro en: 23 nov. 2020.

Biblioteko de Vatikano: minaco al ĝia cifereca kolekto

 

La Apostola Biblioteko de Vatikano estas konsiderata unu el la plej gravaj esplorinstituicioj en mondo, kun vasta kolekto da manuskriptoj (inkludante eĉ tiujn el inkaa deveno), libroj, bildoj, moneroj, medaloj kaj artverkoj. Ĝi estis fondita de Nikolao la 5a kaj estas la plej antikva en Eŭropo.

En 2012 oni komenci la ciferadon de ĝia materialo kun imensa historia valoro kun 41 milionoj da paĝoj. Pro la kibernetikaj atakoj pli kaj pli oftaj de hakeroj, Vatikano kontraktis la servojn de entrepreno pri kibernetika sekureco por la protektado de la cifererigita laboro.

"Ni devas protekti nian interretan laboron por ke la legantoj povu fidi, ke la registroj temas pri preciza kaj neŝanĝita historio", asertis Malio Miceli, direktoro pri informado de la biblioteko.

Referencoj:

BIBLIOTECA APOSTÓLICA VATICANA. En: Wikipédia: a enciclopédia livre. Disponebla ĉe:  https://pt.wikipedia.org/wiki/Biblioteca_Apost%C3%B3lica_Vaticana. Aliro: 19 nov. 2020.

SHERWOOD, Harriet. Anjos robôs. CartaCapital, San-Paŭlo, 18 nov. 2020. QI p. 49.

Bildo:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Codice_Palatino_927_-_part.jpg. En 19 nov. 2020.

Raŭmismo/Finvenkismo: oni ne devas elekti inter kvaliton kaj kvanton

 

"Do, mi opinias ke raŭmismo kaj finvenkismo ne plu gravas kaj la vortoj ne helpas kompreni nian movadon. Oni ne devas elekti inter la kvaliton aŭ la kvanton de esperantistoj, oni devas prizorgi ambaŭ. Oni ne bezonas iun -ismon por kompreni la gravecon de nia kulturo aŭ valori la etoson de Esperantujo."

> Robert Nielson, en https://teokajlibroj.wordpress.com/2020/04/05/raumismo-post-40-jaroj-cu-gi-ankorau-gravas-por-la-nova-generacio/

Esperanto: ne krei apartan identon, sed kunigi homojn

"Ĉi tiu aspektas kiel ia stranga Esperanto-naciismo, kiu estas bizara laŭ mi. Ni ne estas popolo aŭ etno, kun nia propra identeco, ni ne estas minoritato. La celo de Esperanto estas kunigi homojn, ne krei apartan identon. Esperanto estas tre grava al mi, sed ĝi ne estas mia lando aŭ nacieco."

> Robert Nielson, en https://teokajlibroj.wordpress.com/2020/04/05/raumismo-post-40-jaroj-cu-gi-ankorau-gravas-por-la-nova-generacio/

Balota merkatumo en la Antikva Romo

 

Romo | Panteono (foto de César Dorneles)

"Necesas, ke via balota kampanjo havu etoson de iu granda defilo, belega, splenda, sub la apogo de la popola ŝato kaj prezentanta dignan kaj unikan spektaklon. Laŭeble estas interese, ke estu ia tipo de skandalo kontraŭ viaj oponantoj, io kio rilatiĝas al krima sinteno, aŭ sekso, aŭ ĉantaĝo, tio kio estu pli propra de iliaj karakteroj." (Atribuita al Cicerono la Kvina, donanta konsilojn al la frato kiu kandidatiĝis al la Konsulejo)

Referenco:

MACKEOWN, J.C.. O livro das curiosidades romanas: histórias inusitadas e fatos surpreendentes do maior império do mundo. Belo Horizonte: Gutenberg, 2011.

Studoj pri la genetika diverseco de la brazilanoj povos helpi je la antaŭzorgo de malsanoj

 

Laŭ genetikistino Lygia da Veiga Pereira ['liĵja da 'vejga pe'rejra], kiu respondecas pri la projekto DNA de Brazilo, la genetika diverseco de la brazilano povos kontribui por la progresoj rilataj al la antaŭzorgo de hipertensioj, diabetoj kaj kankro, se ne paroli pri la ebleco faciligi studojn de historia naturo.

"Danke al la analizado de DNA, eblos diri kiujn regionojn de Afriko rilatiĝis al la prapatraro de ĉiuj analizitaj brazilanoj. Oni povos ekkoni la historion de tiaj homoj", asertis la esploristo en intervjuo. Studgrafikaĵoj indikas, ke "la plej granda parto de la patrina heredo estas el afrika deveno (36%) kaj indiana (34%)". Aliflanke rilate al la patra heredo, 75% estas el eŭropa deveno; 14,5%, afrika kaj 0,5%, indiana, kio estas klarigata de la historia dominado de la maskloj sub la femaloj, kiel rimarkis la esploristo. Rimarkindas la fakto, ke la esploroj povos esti aplikataj je la medicino okaze de interpretoj de genetikaj testoj. Variaĵoj pri genetikaj tratoj povas indiki genetikan inklinon al la kankro ekzemple aŭ simple tion, ke ili estas normalaj, ordinare troveblaj en la loĝantaro. 

Referenco:

SILVA, Gabriela da. Lygia da Veiga Pereira: o brasileiro será uma fonte de descobertas para toda a humanidade. Zero Hora, Porto Alegre, 08-09 nov. 2020. Com a palavra, Doc, p. 2-3.

Bildo:

Por Courtesy: National Human Genome Research Institute - [1] (file), Domínio público, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=212144

Kio venas poste?

 

- Mi volas scii: post kiam oni estas feliĉa, kio okazas? Kio venas poste? (Clarice Lispector, brazila verkistino)

"Päästää sammakko suustaan"

En la finnlanda lingvo,  "Päästää sammakko suustaan" signifas "liberigi la bufon el la buŝo", populara esprimo kiu estas dirata kiam vi diras ion tute malkonvenan ekzemple demandi al virino ĉu ŝi estas graveda kaj ŝi ne fakte ne estas.

Referenco:

VAIANO, Bruno. Päästää sammakko suustaan. Superinteressante. San-Paŭlo, okt. 2020. Oráculo, p. 70. 

L.F. Verissimo: kio okazus se la nederlandanoj estus koloniintaj Brazilon?

Kio okazus se la nederlandanoj estus venkitaj la portugalojn kaj ili estus koloniintaj Brazilon? Por komenci, niaj modeloj pri beleco estus tute aliaj. Anstataŭ nigrharaj, niaj virinoj estus brunaj kun glataj haroj kaj la plej konata brazilanino en la mondo estus ia longstatura ino de la norda tipo, nomata Gisele al io simila. Oni tute ne povas imagi.

Maria Firmina dos Reis, la unua romanistino en Brazilo

 

Maria Firmina dos Reis, deveninta el malriĉa familio de  nigrhaŭtuloj, naskiĝis en 1822 en São Luiz do Maranhão, kaj mortis en 1917 malriĉa kaj blinda. Sed ŝi eniris  en la historion de la brazila literaturo kiel la unua nigrhaŭta verkisto kaj la unua romanistino de Brazilo.

Se ne paroli pri la la fakto, ke ŝi verkis la unuan aboliciistan romanon: Úrsula (1859), kiu nun gajnas kvar novajn eldonojn kaj estis deviga legaĵo ĉijare por la enira ekzameno de UFRGS – Universidade Federal do Rio Grande do Sul (Federacia Universitato de Rio Grande do Sul).

Maria Firmina, lernantino, estis la unua virino aprobita en publika konkurso en la ŝtato Maranhão por la posteno de instruistino al elementa lernejo. Poste ŝi skandalis sian epokon kiam ŝi kreis la unuan ambaŭseksan lernejon... La iniciato daŭris nur tri jarojn.

Úrsula rakontas la historion de neebla kaj tragedia amrilato inter du blankhaŭtaj gejunuloj, en kiu reliefiĝas forta kritiko al la sklavismo, seksismo, mizogineco kaj rasismo, kiel observas Jarid Arraes en recenzo pri la verkaĵo al la prilibra revuo Quatro Cinco Um.

La verkistino dum la vivo adoptis dekunu infanojn, inter ili filoj de sklavigitaj personoj. Ŝi ankaŭ aŭtoris aliajn romanojn.

Malnovaj vojoj

 

malnovaj vojoj ne malfermas novajn pordojn

Propraj nomoj sen -n de akuzativo

 

Oni uzas -n de akuzativo en plene esperantigitaj propraj nomoj:

Mi ŝatis legi La Etan Princon.

Li ekkonis Parizon en la lasta vojaĝo.

Neesperantigitaj propraj nomoj povas esti skribitaj sen o-finaĵo:

Mi tre admiras Shakespeare.

Li renkontis Vigdís Finnbogadóttir.

Sed:

Li renkontis Vigdíson Finnbogadóttir - kun aldono de o-finaĵo+ -n.

Aŭ:

Li renkontis Vigdís-on Fiinbogadóttir - kun aldono de o-finaĵo apartigita per "-" + -n.

Referenco:

WENNERGREN, Bertilo. Detala Gramatiko de Esperanto. S/l: E@I, 2012.

La malamo al la vero

 

Ju pli la socio malproksimiĝas de la vero, des pli ĝi malamas tiujn kiuj ĝin rivelas. George Orwell