23/12/2019
21/12/2019
20/12/2019
19/12/2019
16/12/2019
Porto Alegre | 13a Gaŭĉa Renkontiĝo de Esperanto (14/12/2019)
13a Gaŭĉa Renkontiĝo de Esperanto. Realigita je 14/dec/2019 en Porto Alegre, ĉe Clube de Cultura, en la kvartalo Bom Fim. Surfote: plej granda parto de la partoprenanta grupo.
10/12/2019
Litova lingvo kaj sanskrito: kelkaj similaj vortoj
Kuriozaĵo pri la granda hindeŭropa familio de lingvoj: sanskrito/litova:
agnis - ugnis (fajro), vajus - vėjas (vento), devas -
dievas (dio), navyas - naujas (nova), aśru - ašara (larmo), madhu - medus
(mielo).
La plej oftaj literoj diverslingve
Portugala:
a, e, o, s, r.
Angla: e,
t, a, o, i
Hispana: e,
a, o, s, r
Franca: e,
s, a, i, t
Germana: e,
n, s, r, i
Itala: e,
a, i, o, n
Pola: a, i,
e, o, n=
;
Anedokto: la plej antikva profesio
Politikisto,
arkitekto kaj kuracisto diskutas por sciiĝi kiu estas la plej antikva
profesio. Diras la kuracisto:
- La plej antikva profesio estas la medicino. Kiam Dio faris la virinon
el ripo de Adamo, tio estis la unua kirurgia ago en la Historio.
Refutas la arkitekto:
- Tute ne! La kreado de la mondo estis la unua verko de la arkitekturo
kaj la profesio de arkitekto estas do la plej antikva. Antaŭ la kreado de la
mondo estis nur la kaoso!
Ĝuste tiam prenas la vorton la politikisto, tute fiera:
-
Kaj kiu vi pensas, ke faris la kaoson?
Plano de Usono: Amazonio por eksaj sklavoj
Mattheu
Fontaine Maury (1806-1873), oceanologo kaj meteologo, direktoro de la Mararmea
Observatorio de Vaŝingtono, proponis al la registaro de sia lando, ke ĝi
koloniu Amazonion pere de la nigrhaŭta enloĝantaro de Usono, antaŭe
sklavigitaj. Laŭ historiisto Luiz Alberto Moniz Bandeira, la ideo ricevis
fortan apogon de la gazetaro, sklavistoj, fabrikantoj de armiloj kaj
komercistoj. La brazila registaro forte reagis kaj la ideo estis fine abortita.
;Referenco: Le
Monde Diplomatique
Brasil, okt/2019
09/12/2019
La rifuĝinto
En Italio
ulo serĉis la pastron kaj konfesis:
- Pardonu
min, pastro, mi pekis! Dum la 2a Granda Milito, mi kaŝis rifuĝinton en mian
subtegmenton.
- Bone –
diris la pastro – tio ne estas peko. Tute kontraŭe.
Sed –
konfesis la viro – la kazo estas tio, ke mi igis lin pagi luon.
- Tio ne
estis iu bela afero – diris la pastro -, sed vi riskiĝis kaj ankoraŭ devis
nutri lin!
- Ho,
dankon, pastro! Sed mi havas demandon...
- Kiun?
- Ĉu vi
trovas, ke mi devas rakonti al li, ke la milito finiĝis?
07/12/2019
06/12/2019
La deveno de la portugala "chiclete"
En la portugala lingvo, chiclete
[ŝi’klete] signifas maĉgumo-n. La
vorto havis metonimian originon: ĝi devenas el Chiclets, usona komercmarko pri maĉgumo. Siavice Chiclets devenis el la hispana chicle [‘ĉikle], termino konata de la
usonanoj ekde la 19 jc. Chicle aliflanke
originas el tziklti, vorto de la
indiana lingvo naŭatla, ankaŭ konata kiel azteka lingvo. Tziklti signifas glueca-n
substanco-n, kiu estis aprecata de la
aztekoj por maĉi.
;Referenco:
revuo Superinteressante el okt/201
Amazonio influas sur niajn pluvojn
La arboj de la amazonia arbarego ĉiumomente estas demetantaj akvon el la
grundo kaj liberigantaj ĝin en la aeron per la proceso de vegetaĵa spirado. Tiu
spirado generas nubojn, kiuj estas kondukataj
de la vento al aliaj mondopartoj. Unu el tiaj lokoj estas la brazila
Centr-Okcidento. Sen Amazonio komenciĝus proceso de dezertigo tie.
>Fabio Marton, en la artikolo E
se a Amazônia inteira fosse destruída?, en la revuo Superinteressante
(okt/2019)
Kiel diri kelkajn vortojn en Esperanto
trança,
rabicho
harplekt(aĵ)o
creme
hidratante
haŭtkremo
animal
doméstico,
de estimação
hejmbesto
aquecedor,
estufa
hejtforno
controle
remoto
telekomando
erva
herbo
creche
infanvartejo
ingrediente
ingrediento=
; http://dvd.ikso.net/vortaro/
05/12/2019
03/12/2019
Inja sag sâhebesho nemishnâse
La hundo ne rekonas la posedanton. Perslingva esprimo en Irano por
situacio en kiu loko estas tiel homplena kaj konfuza, ke eĉ hundo ne
rekonus sian plej homan amikon tie...
;
02/12/2019
Iutage en la vivo de Dimitri Mereĵkovski
Dimitri Mereĵkovski, unu el la plej gravaj rusaj romanistoj kaj kritikistoj en la 19a jc, rakontis, ke kiam li estis adoleskanto, li eke verkis poemojn. Lia patro okaze de noktomanĝo aŭdace petis de Dostojevskij, ke li opiniu pri la verkaĵoj de lia filo. Post kelkatempe Mereĵkovski, akompanata de la patro, vizitis la faman verkiston en lia malgranda apartamento. Embarase kaj eĉ balbutante li komencis legi siajn adoleskantecajn poeziaĵojn al la aŭtoro de Krimo kaj Puno. Bedaŭrinde al Dostojevskij tute ne plaĉis la enhavo de la lego kaj diris al la knabo, ke liaj poemoj valoras nenion. Por bone verki oni bezonas suferi, suferi!, aldonis Dostojevskij en frazo kiu fariĝis fama. La patro aŭdinte tion replikis: Do li ne verku plibone, ĉar mi ne volas, ke li suferu.=
;Referenco: Paulo Nogueira Batista Jr. en As crianças de Fossoli, artikolo
publikigita en CartaCapital de 28/aŭg/2019.
Fernanda Montenegro: 90jariĝo de granda artistino
En la
librovendejoj, Fernanda Montenegro:
prólogo, ato, epílogo: memórias, bela memorlibro pri la vivo de Fernanda
Montenegro, unu el la plej grandaj brazilaj stelulinoj kaj de la dramaturgio kaj de la TV kaj kino. Sekvas kuriozaĵoj pri ŝia vivo kiujn mi deprenis el tia leginda
verkaĵo.
Arlette Pinheiro da Silva Torres (edziniĝa nomo) naskiĝis en 1929 en
Rio-de-Ĵanejro. Ŝia patro estis lignaĵisto el portugala familo enmigrinta el
Azoroj kaj ŝia patrino, el italdevena familio el Sardenjo.
Kiam ŝi
estis 15jara kaj studis en teknika kurso pri sekretarieco, ŝi sukcesis en
porgejunula konkurso por parolistoj ĉe Radiostacio MEC, ŝia unua dungo. La unua
programero en kiu ŝi partoprenis estis melodramo pri la Revolucio Farroupilha
[Faroŭ’pilja]. Ŝi ludis la rolon de Manuela, koramikino de Garibaldi. Al ŝia
familio, estis motivo de certa fiero, ke Arlete ludis tian rolon: Garibaldi
estis granda heroo en la lukto por la
unuigo de Italio.
En la radiostacio ŝi havis lecionojn pri la
portugala, deklamado, logopedio kaj ĝi havis bonegajn bibliotekon kaj
diskotekon. Ŝi laboris tie dum dek jaroj kiel parolistino, redaktorino kaj
radioaktorino. Kiam ŝi komencis verki, ŝi adoptis la pseŭdonimon Fernanda
Montenegro.
En 1950 ŝi debutis en la teatro pere de la
teatraĵo Alegres canções na montanha (Ĝojaj kanzonoj en la montaro). En la
trupo troviĝis i.a. Nicette Bruno, Beatriz Segall kaj Fernando Torres
(1927-2008), al kiu Fernanda edziniĝis en 1952 kaj havis du filojn: Cláudio
Torres, kinoreĝisoro, kaj Fernanda Torres, artistino kaj verkistino. Sekviĝis
tra la vivo multaj aliaj laboraĵoj kiuj famigis ŝin kiel grandan teatran artistinon.
En la 50aj
kaj 60aj jaroj ŝi partoprenis en centoj da TV-teatraĵoj unue en la TV Tupi kaj
poste en TV Rio kaj TV Globo.
Fernanda Montenegro ludis en diversaj
TV-dramserioj tra la tempo. En la libro ŝi asertas, ke eble la plej memorinda
sceno de dramserio en kiu ŝi partoprenis esti tiu kun Paulo Autran en Guerra dos Sexos (Milito de la Seksoj), TV Globo, 1983. Komedia sceno kun la du
fikciuloj, Charlô kaj Otávio, sen nenia provludo pro manko da tempo.
Neforgesebla ankaŭ por multaj TV-spektantoj.
Ŝi agadis kiel kinoartistino en diversaj filmoj
kiel Tudo Bem (1978), Eles não usam
Black-tie (1981), O que é isso,
companheiro (1997), Olga (2004), O
Tempo e o Vento (2013) k.a. Sed pere de Central
do Brasil (1998), de Walter Salles, ŝi sukcesis internacian rekonon pro ŝia
ludo kiel Dora, eksa
instruistino kiu pergajnas la vivon pere de etaj trompaĵoj. Ŝi estis indikita
al Oscar kiel Plibonan Aktorinon. En 2013 Emmy International premiis ŝin kiel
Plibonan Aktorinon pere de la filmo Doce
de Mãe (Dolĉaĵo de Patrino).
Sur paĝoj de granda emocio, ŝi
rakontas pri la defio eduki la filojn postvivante kiel artistoj; la senĉesa
serĉado de la kvalito; la kombatema persisteco dum la “jaroj de plumbo” (*); la kapablo pri konstanta reinvento; la malsano de Fernando; la
senatendita internacia sukceso en la 90aj jaroj; la kredo je la tero kiu
akceptis siajn enmigrantajn antaŭulojn kaj la sindonemo al ĉi tiu lando.
>
Fragmento el la klapoteksto de la libro.
30/11/2019
Frazoj: vojaĝoj kiel temo...
2015: mi en la Galleria dell'Accademia, antaŭ Davido, de Mikelanĝelo
La vivo estas vojaĵo inter tri stacioj:
ago, sperto kaj rememoro.
Júlio Camargo
Mi vojaĝas por iri nenien, sed por iri.
Mi vojaĝas kun la celo vojaĝi.
La granda allogo estas moviĝi.
Robert L. Stevenson
Kiam mi vojaĝas, kio plej gravas
estas la personoj ĉar nur parolante kun ili
oni konas la medion.
Camilo Cela
Vojaĝi estas ŝanĝi la veston de la animo.
Mário Quintana
Sencoj: efekto/efiko, forta/fortika
EFEKTO/EFIKO
Efekto = Forta impreso farita sur la
psikon, precipe el belarta verko, spektaklo ks.: la ĉefa efekto de la spektaklo estis la trapezistaj akrobataĵoj. PT
efeito (produzido por espetáculo).
Efiko = Efiki: havi efektivan rezulton.
Efiko: ago de io efikanta: saniga efikoj
de la sunaj radioj. PT efeito,
resultado.
FORTA/FORTIKA
forta = 1. Havanta grandan kapablon puŝi, tiri, rezisti, levi ks: forta luktisto.
2. Kapabla produkti grandajn efikojn aŭ rezisti
grandajn kontraŭpenojn: forta vento, ondo,
murego. 3. Intensa, posedanta en
alta grado siajn karakterizajn ecojn: forta
lumo, varmo; febro, tuso, odoro; kafo, teo, vino.
Verboj uzataj figurasence (1)
Aborti = Halti en sia evoluo, kreskado: Kiom
da laŭte reklamitaj projektoj
de internacia lingvo ridinde
abortis!
Kuri = (io) Rapide moviĝi de iu loko al
alia: Malbona famo kuras rapide. (Z)
Levi = Pliintensigi, altigi la gradon de
io: levi sian voĉon
= Meti en pli valoran, pli brilan staton: Per mirakloj ŝi estis ja levata al ĉiam pli alta ĝojo.
Morti = Ne plu esti, forpasi, malaperi: Jam
mortis la printempo, mia
juneco.
Naski = Estigi (ion abstraktan): naski disputojn, malpacon.
Nudigi = Fari iun, ion –a: nudigi al iu sian koron.
;PIV - Plena Ilustrita Vortaro
21/11/2019
Gaŭĉaj diraĵoj | Ditados gauchescos
Mais assustado que veia em canoa.
Pli timigita ol oldulino en kanuo.
Mais sofrido que joelho de freira em
Semana
Santa.
Pli suferanta ol genuo de monakino en
la
Sankta Semajno.
Mais conhecido que parteira de
campanha.
Pli konata ol akuŝistino en kamparo.
Mais ansioso que anão em comício.
Pli aflikta ol nano en mitingo
Devagarzito como enterro de viúva rica.
Malrapida kiel entombigo de riĉa
vidvino.
Extraviado que nem chinelo de bêbado.
Malaperigita kiel pantoflo de
ebriulo.
Mais faceiro que mosca em tampa de
xarope.
Pli gaja ol muŝo sur ŝtopilo de
siropo.
Mais feliz que puta em dia de
pagamento no
quartel.
Pli feliĉa ol putino en tago de pago
en la
kazerno.
20/11/2019
Kaj la ŝako alvenis al Anglio...
Neniu precize sciis kiam la
ŝako alvenis al Anglio. Sendube la reĝo Kanuto [ĉ. 995-1035] ludis ĝin. Deveninte
el Oriento, en Okidento ĝi suferis kelkajn ŝanĝojn. La ministro de la orienta
reĝo fariĝis reĝino, dum la paro da elefantoj ŝarĝantaj tronojn –
strangajn figurojn por la eŭropanoj – estis transformitaj en duon da episkopoj [esperante “kurieroj”] ĉar
la formo de la tronoj malprecize ŝajnis al mitro.=
> El "London: the novel", de
Edward Rutherfurd
19/11/2019
Imperiestro Qin kaj granda bruligado de libroj
En la 3-a jarcento a.K. ĉina imperiestro Qin kondamnis al bruligo milojn da historiaj skribaĵoj, por ke li havu la nuran vidpunkton pri la ĉina pasinteco. La flamoj daŭris tri jarojn. Nur post kiam mil intelektuloj estis enterigitaj vivaj, la persekutado alvenis al la fino.
14/11/2019
11/11/2019
San-Paŭlo: iu muzeo nomata Planeta Inseto (Planedo Insekto)
En San-Paŭlo ekzistas
muzeo nomata Planeta Inseto (Planedo Insekto), kiu sin prezentas kiel
la sola zoo de insektoj en Brazilo,
tenata de la Biologia Instituto de la urbodomo. Tie oni realigas esplorojn por
la agrikulturo (inkluzivante ekz. vakcinojn por bestbredado) kaj aranĝas
daŭrajn ekspoziciojn pri vivantaj aŭ pajloŝtopitaj insektoj. 25 mil homoj
vizitas la muzeon dum la jaro. Interalie ĉiutage kvar lernejoklasoj sub la
orientado de monitoroj . Inter aliaj allogaĵoj por la infanoj, iu vera
formikejo kaj sensacia kurado de blatoj... (Referenco: revuo Piaui de sep/2019)=
River Plate-Flamengo: la granda finalo de la Liberigintoj de Ameriko
Kiel certe
multaj legantoj jam scias, la finalo de la Pokalo Liberigintoj de Ameriko, kies
oficiala nomo estas Conmebol Liberigintoj, okazos la 23an de novembro en Limao, Peruo. Tiam estos difinita kiu estos la ĉampiono de
la turniro al la jaro 2019 – ĉu River Plate aŭ Flamengo?
Club
Atlético River Plate, fondita en 1901, estas argentina futbalklubo de Bonaero
kaj kune kun Boca Junios, sia granda rivalo, formas la duon de la plej sukcesaj
kluboj en la argentina futbalo. La matĉo inter ili estas konata kiel El Superclásico. River jam gajnis 4foje
la Liberigintojn de Ameriko: 1986, 1996, 2015 kaj 2018 kaj ĝi estis ĉampiono de
la Sud-Amerika Pokalo en 2014, inter aliaj internaciaj sportkonkeroj. En 1986
ĝi fariĝis ĉampiono de la Pokala Toyota, titolo nuntempe oficialigita de FIFA
kiel monda ĉampiono samkiel tiuj de ĝia Monda Pokalo de Kluboj (Club World Cup),
kies unua eldono okazis en la jaro 2000.
Clube de
Regatas do Flamengo, fondita en 1895 kiel klubo dediĉita nur al la
boat-konkurado, estas brazila klubo de Rio-de-Ĵanejro kiu agadas ĉe diversaj
sportoj precipe futbalo kaj ĝi estas la plej populara futbalklubo en la lando.
Ĝi havas unu titolon kiel ĉampiono de la Liberigintoj de Ameriko (1981), kvin
titolojn kiel ĉampiono de la Brazila Turniro de Futbalo – 1a Divizio (1980,
1982, 1983, 1992 kaj 2009) kaj tri ĉampiontitolojn en la Pokalo de Brazilo:
1990, 2006 kaj 2013.
La Pokalo
Liberigintoj de Ameriko, oficiale CONMEBOL Liberigintoj, estas la ĉefa
futbalkonkurso interkluba de en Sud-Ameriko kaj ĝi estas organizata de CONMEBOL
– Sud-Amerika Konfederacio pri Futbalo (portugallingve Confederação
Sul-Americana de Futebol), fondita en 1916, kun sidejo en Luque, Paragvajo. La
nomo de la turniro, kreita en 1960, omaĝas la ĉefajn historiajn figurojn en la
proceso de sendependigo de la landoj en la kontinento: José Artigas, Simón Bolívar, José
de San Martín, José Bonifácio de
Andrada e Silva, Pedro la 1a, Antonio José de Sucre e Bernardo O'Higgins.
La venkinto de la Liberigintoj klasifikiĝas al la
Monda Pokalo de Kluboj de FIFA kiel reprezentanto de CONMEBOL. Club Atlético
Independiente, de (Avellaneda, Argentino), kun 7 ĉampiontitoloj. Argentino
havas pli da titoloj (25) danke al siaj kluboj. Brazilo estas la lando kun pli
da malsimilaj kluboj kiel ĉampionoj (10), kiuj estas la jenaj: Santos (1962,
1963, 2011), Cruzeiro (1976, 1997), Flamengo (1981), Grêmio (1983, 1995, 2017), São Paulo (1992, 1993, 1995), Vasco da
Gama (1998), Palmeiras (1999), Internacional (2006, 2010) kaj
Corinthians (2012), Atlético Mineiro (2013).
06/11/2019
Viena: Museu Internacional do Esperanto faz 90 anos
São cerca
de 35 mil volumes, 3.700 títulos de jornais e revistas, 3.000 objetos, 1.500
cartazes, 22 mil fotografias, 40 mil folhetos, 25 mil recortes de periódicos,
10 mil manuscritos e autógrafos entre outras coisas. É o Museu Internacional do
Esperanto (Internacia Esperanto-Muzeo), localizado em Viena, Áustria, nas
dependências do Palais Mollard, que abriga além disso a Biblioteca Nacional da
Áustria, o Departamento de Música, o Departamento de Línguas Planejadas e o
Museu do Globo.
A
iniciativa de sua criação foi de Hugo Steiner (1978-1979), ferroviário
esperantista, criador do jornal Aŭstria Esperantisto (1923) e posteriormente
presidente da Associação Austríaca de Esperanto em 1933. O museu foi
solenemente inaugurado a 1º de agosto de 1929, com cerca de 600 pessoas
presentes, entre elas Wilhelm Miklas, presidente da Áustria, e Lidja Zamenhof,
filha de L.L. Zamenhof e eminente esperantista, que discursou na ocasião.
Contou com
um rápido crescimento de seu acervo a partir de então, mas teve que sofrer uma
interrupção de suas atividades em 1938, determinada pela Gestapo, que o fechou.
Foi reaberto no pós-guerra em 1947. Entre 2016 e 2018, foi visitado por 55 mil
pessoas. Para outubro deste ano, em meio às comemorações do cinquentenário,
programou-se um simpósio científico internacional sob o tema Esperanto, Línguas Planejadas, Planejamento
de línguas.=
;Referências:
https://en.wikipedia.org/wiki/Palais_Mollard-Clary
https://eo.wikipedia.org/wiki/Hugo_Steiner
TUIDER,
Bernhard. 90-jara jubileo: la Esperantomuzeo en Vieno festas!. Esperanto, v. 112, n. 1337, p. 150-151,
jul./ago 2019.
Reta adresaro de la gaŭĉa E-Movado
Associação Gaúcha de Esperanto/ Gaŭĉa Esperanto-Asocio
Associação Gaúcha de Esperanto/
yGrupo no WhatsApp
> Esperanto GEA
9
9845-8040 (Renato)
yTwitter/Telegram
Informações
sobre eventos/cursos locais
yGrupos no Facebook
yGrupo no Google
> Esperanto
en Porto Alegre
01/11/2019
Feira do Livro de Porto Alegre: oficina sobre esperanto
Oficina sobre a língua planejada esperanto
Breve apresentação sobre o esperanto: sua origem, estrutura e panorama atual
Membros da Associação Gaúcha de Esperanto
Membros da Associação Gaúcha de Esperanto
Assinar:
Postagens (Atom)