31/07/2020
1938: Esperanto Internacia informas pri Str. Zamenhof, en Porto Alegre
Novaĵo pri Strato Zamanhof, en Porto Alegre, publikigita en Esperanto Internacia en Januaro 1938, vol. 2, n-ro 1:
30/07/2020
Kio estis dirita pri sekso...
Sekso estas tiel bona, ke ĝi kontentigas la
kvin sentojn samtempe.
Israel Ziller
Sekso: kunhelpo
Kiso: kareco
Brakumo: amo
Helom
Virtuala sekso estas la manko de sekso farita publika.
M.M. Soriano
Lingvaj kuriozaĵoj (3)
La plejmulto de la arabaj literoj havas kvar
malsimilajn formojn kaj ili estas uzataj depende ĉu ili troviĝas en la komenco
de la vorto, inter aliaj literoj, en la fino de la vorto aŭ tute sola.
La japanaj semajntagoj omaĝas la sunon, la lunon, la fajron, la akvon,
la lignon, la arĝenton kaj la kupron.
Por eviti konfuzon kun "drei" (3), kiam
parolata ĉe telefonalvokoj, la germana"zwei" (2) transformigas en "zwo" samkiel
la portugala "seis" (6)
transformiĝas em "meia" ("duona") - aludo al "meia
dúzia" ("duona dozeno").
La ĉina ideogramo por
"viro" aspektas kiel figuro kun du kruroj; tiu por
"virino", iu homo portanta ion.
En la ĉeĥa, "Rus" signifas
"ruso-n"; "rus", "blato-n".
Iu poemeto
Post multe mediti
Mi decidis editi
Ĉion kion la koro
Al mi diktos
> Paulo Leminski, brazila poeto
Jarcentoj da malpureco
La antikvaj popoloj, kiel la grekoj, romianoj kaj egiptoj, ĉiam tre
valorigis la personan higienon. Oni fabrikis sapon en la Antikva Egiptio, ion
nekonatan en la eŭropa Mez-Epoko. Riĉaj romianoj vizitis publikajn banejojn kaj
iliaj korpoj estis ŝmir-frotitaj ĝis la forigo de la malpuraĵoj. En la ekapero
de la Kristanismo, la zorgo pri higieno estis preterlasita pro religiaj kialoj.
La bano estis ekrilatigita al la diboĉaj moroj el antaŭaj epokoj.
Sennudiĝi kaj tuŝi al si mem dum la bano estis ekkonsiderataj malkonvenaj agoj
por la kristano. Tiele grandparte de mez-epokaj monaĥejoj oni baniĝis ekz. tri fojojn maksimume dum la jaro kaj eĉ tio pro kelkaj religiaj festoj kiel
la Pasko kaj Kristnasko.
La medicino en tiu tempo ekvidis en la bano danĝeron por la sano: la
akvo malfermus la porojn kaj ebligus la malsan-infiltradon. La propra higieno
de la medio ĝenerale estis tre malfavora. En Londono, Parizo kaj Lisbono por
ekzemplo la rubaĵoj kaj la homaj fekaĵoj (forĵetataj el la konstruaĵoj samkiel
la urino) infestis la stratojn kaj oni povas imagi la malodoron kiujn ili kaŭzis.
Onidire la reĝino Izabelo, de Hispanio (1451-1504), nur banis sin nur dufoje tra la vivo. En la majesta Palaco de Versajlo, dekreto de 1715 de Luizo la 14a determinis, ke la fekaĵoj estu reprenitaj en la koridoroj de la palaco almenaŭ unufoje monate. Versajlo kalkulis kun nur unu banĉambro, kiu ne estis uzata. Oni diras, le Dom Johano la 6a, portugala reĝo, ne kutimis ŝangi la ĉemizon, kiu simple estis portita ĝis putriĝo sur la korpo.
Referencoj:
Séculos de Imundície [Jarcentoj da Malpureco], artikolo de la brazila revuo Veja, de 12/dec/2007, bazita sur la libroj Clean - A history of Personal Hygiene and Purity, de Virginia Smith kaj The Dirt on Clean, de Katherine Ashenburg
La simbolo da la heliko diverslingve
Bulgara -simivosto aŭ simieto
Ĉina - muso
Dana - elefantnazego
Franca - heliko
Germana -simivosto aŭ simieto
Greka - anaseto
Hebrea - strudelo
Hungara -tervermo aŭ larvo
Indoneza -simivosto aŭ simieto
Itala - heliko
Korea - marheliko
Finna - katvosto
Kazaĥa -lunorelo (malkreskanta)
aŭ hundovizaĝo
Norvega - rokambolo
Pola - simivosto aŭ simieto
Rusa - hundeto
> Fonto: Revuo Superinteressante
29/07/2020
Falsos amigos português/esperanto
Atração = "1. Ato, processo ou poder
de atrair. (...) 4. Algo que se destine a entreter, divertir, distrair; divertimento,
distração." (Aurélio)
Atrakcio = "Cada um dos programas atraentes de um espetáculo de variedades." (PIV-2005)
Cafeteria = "Estabelecimento comercial onde se vende sobretudo cafezinho, e, ainda, sanduíches, etc." (Aurélio)
Kafeterio = "Restaurante onde os próprios clientes se servem do bufê aquilo que eles desejam, e geralmente comem em pé." (PIV-2005)
Atrakcio = "Cada um dos programas atraentes de um espetáculo de variedades." (PIV-2005)
Cafeteria = "Estabelecimento comercial onde se vende sobretudo cafezinho, e, ainda, sanduíches, etc." (Aurélio)
Kafeterio = "Restaurante onde os próprios clientes se servem do bufê aquilo que eles desejam, e geralmente comem em pé." (PIV-2005)
27/07/2020
Brazilo/Argentino: ŝercemaj frazoj sur kotŝirmiloj de kamionoj
En la 19a jc en Argentino oni havis la ideon ornami la kotŝirmilojn de kamionoj kun desegnaĵoj kaj humuraj, ŝercemaj frazoj, kiuj poste fariĝis kutimo ankaŭ en Brazilo, precipe en la 80aj jaroj. Jen brazilaj ekzemploj pri ili:
Ĝojo de fosto estas troviĝi en arbaro sen hundo.
Mi neniam dormis antaŭ la stirilo... sed jam vekiĝis stiranta.
Se ne plaĉas al vi la manieron pere de kiu mi stiras, for de la trotuaro!
Mi estas pli perdita ol kalsono dum la miela tempo!
Estas du vortoj kiuj malfermas ĉiujn pordojn: tiru kaj puŝu.
La diferenco inter la prizono kaj la geedziĝo estas tio, ke oni povas ludi futbalon en dimanĉo.
Mono ne alportas feliĉon, sed helpas suferi en Parizo.
Dio faris la viron unue por virino ne fari konjektojn.
Ne estas rapidemo, estas resopiro.
Sur kamiono de porkoj: Mi ne estas... (nomo de futbalklubano), sed mi portas la fanaron.
Ĉu vi kredaj je amo en la unua ekvido aŭ vi volas, ke mi preterpasu denove?
Esperantaj Sinonimoj (7)
ŝanĝi - variigi, aliformigi
ŝalti - konekti
ŝarĝi - plenigi
ŝmiri - lubriki, olei
ŝtormo - ventego, tempesto
tajpi - maŝinskribi, klavi
> Referenco:
Esperantaj Sinonimoj, de Jaan Ojalo (UEA)
24/07/2020
Turismo en la Antikva Romo
Férias Pagãs: na trilha dos antigos turistas romanos [Paganaj Ferioj: sur la spuroj de la antikvaj romiaj turistoj], de Tony Perrot (portugallingve pere de Eld. Rocco), estas tre interesa libro tiuj kiuj volas koni iom pli pri la grekromia antikveco. La aŭtoro, aŭstraliano loĝanta en Usono, kune kun sia koramikino travojaĝis utiligante la kutiman turisman itineron faritan de monhavaj romianoj dum ilia libertempo - el Grekio al la t.n. Malgranda Azio (Anatolio) kaj poste al Egiptio, jen raportanta pri sia propra vojaĝsperto jen raportanta pri aferoj kiuj ordinare okazis en la antikvaj tempoj al la turismantoj.
Skribaĵoj trovitaj en antikvaj konstruaĵoj kaj ruinoj registras la faritajn vizitojn: Mi vidis la piramidojn sen vi, dolĉega frato. Malĝoje mi verŝis miajn larmojn ĉi tie - tio estis ĉio kion mi povis fari pro vi - kaj gravuri tiun ĉi lamenton kiel memorejon por mia funebro: skribaĵo trovita sur Gizo, fare de Terencia omaĝe al la frato Terencio Ĝenciano.
Imperiestroj antaŭordonis la konstruon de palacoj kaj varmbanejoj en la lokoj en kiuj ili estis gastiĝontaj. Ŝildoj pendigitaj sur la fasado de gastigejo klopodis sukcesi novajn gastojn. Por ekzemplo:
EN LA INTERNO, LA DIO MERKURO VIN BENOS PER RIĈECO, APOLONO, PER SANO, LA PROPRIETULO, SEPTIANUS, PER MANĜO KAJ LITO, NENIU PLENDOS PRI ENIRO TRA ĈI TIUJN PORDOJN.
La Orakolejo de Delfo jam ne plu ĝuis tiom da prestiĝo, sed ĝi ankoraŭ allogis konsiderindan nombron da vizitantoj. Eltrovita papirusfragmento montris kian tipon de demandoj oni starigis al Apolono: Ĉu ankoraŭ vivas tiu kiu forlasis la hejmon? Ĉu mi havos profiton en la trasakcio? Ĉu mi fariĝos almozulo? Ĉu mi fariĝos senatano? Ĉu mi divorciĝos de mia edz(in)o? Ĉu mi estis venenita?
22/07/2020
La premsonĝoj de la pandemio
En la sociaj retejoj kaj en la raportoj de pacientoj, pligrandiĝas la nombro de homoj kiuj parolas pri siaj sonĝoj, diversfoje pri siaj premsonĝoj, kiuj rilatiĝas al la pandemio de la kronviruso. De sonĝoj kun senmaskuloj ridantaj pri vi pro tio, ke vi portas unu kaj kriantaj, ke la viruso estas malvera tiuj en kiuj aperas monstraj figuroj, tragediaj akcidentoj aŭ io rilata al la morto: en la sonĝo iu mendas la servon de Uber kaj aperas funebra aŭto. Esploro en la Universitato de Harvard jam kalkulas kun aro da ok mil raportoj, en kiuj estas rampantaj vermoj, sorĉistinoj kaj akridoj kun ungegoj en la sonĝaj manifestacioj. En Brazilo la plej granda nombro da esploristoj pri la temo kunigas specialistojn de tri grandaj universitatoj: UFRGS, USP kaj UFMG.
Referenco:
VARGAS, Bruna. Sonhos contaminados. Zero Hora, Porto Alegre, 18-19 jun. 2020. Vida, p. 4.
VARGAS, Bruna. Sonhos contaminados. Zero Hora, Porto Alegre, 18-19 jun. 2020. Vida, p. 4.
21/07/2020
20/07/2020
Gaŭĉa E-Asocio: Realigoj de la estrarperiodo 2018-2020
Foto: 13a Gaŭĉa Renkontiĝo de Esperanto
En la pasinta sabato la 18an de julio estis elektita kaj enpostenigita la nova estraro de GEA-Gaŭĉa Esperanto-Asocio al la estrarperiodo 2020-2022, kun la elekto de Eugênio Carlos Gallichio Hansen kiel prezidanto. Finiĝis tiamaniere la mandato de la antaŭa estraro, kiu dum du jaroj respondecis pri la aktivecoj de GEA: César Dorneles Soares (prezidanto), Euĝenio Carlos Gallichio Hansen (Vicprezidanto), Miguel Rocha Bento (1a Sekretario), Marco Aurélio Roncatti (2a Sekretario) kaj Renato Oliveira Pereira (Kasissto). Sube malonga raporto pri la ĉefaj realigoj de GEA tiuperiode:
Diskonigado
11/apr/2019 | Konversacia Rondo pri Esperanto kun la antropologo Monica Heller
19/nov/2019 | Ateliero pri Esperanto en la Libro-Foiro de Porto Alegre, sub la respondeco de César Dorneles Soares kaj Miguel Rocha Bento
Diskonigado de E-o kaj aktivecoj de GEA surinterrete pere de la jenaj retejoj sub la respondeco de la Asocio:
https://www.youtube.com/channel/UCgsXucD3VWEyGCvVgNdzacQ
Eventdiskonigado per propraj paĝoj en Eventa Servo kaj Duolingo Events.
Kreo de la portugallingva virtuala bulteno GEA Informa.
Eventdiskonigado per propraj paĝoj en Eventa Servo kaj Duolingo Events.
Kreo de la portugallingva virtuala bulteno GEA Informa.
Ellaboro de afiŝoj por diskonigado de E-kursoj
Instruado
Jam de kelkaj jaroj GEA aranĝas E-kursojn ĉe Kulturdomo CEEE-Erico Verissimo, en la urbocentro de Porto Alegre. En la estrarperiodo 2018-2020, okazis la jenaj:
Baza kurso de Esperanto - Sabaton, 15h, 2a semestro, inter 04/aŭg k 17/nov/2018
Baza kurso de Esperanto - Mardon, 19h, inter 02/abr k 26/nov/2019
Meza kurso de Esperanto - Sabaton, 14h poste 14h30, inter 06/apr k 30/nov
Progresa kurso de Esperanto - Sabaton, 16h15, inter 06/apr k 23/nov
Pro la pandemio, baza, meza kaj pliboniga kursoj (tiulaste Studgrupo kaj Konversacio) bedaŭrinde ne povis estis realigitaj en 2020.
E-Kultivado
Biblioteko - La valora biblioteka aro de la Asocio gajnis novan adreson kaj troviĝas nuntempe en nemoveblaĵo pruntedonita de asociano.
05/maj/2019 | Promeno per katamarano al la urbo Guaíba kun partopreno de diversaj homoj.
02/jun/2019 | Ateliero pri sprajpentrado de T-ĉemizoj
10/jun/2019 | Priesperanta ateliero en la Libro-Foiro de Porto Alegre
14/dec/2019 | 13a Gaŭĉa Renkontiĝo de Esperanto, ĉe Clube de Cultura (Klubo de Kulturo), en Porto Alegre, sub la temo La ĝojo esti esperantisto.
Pro la pandemio, la evento Bel-Konferecoj 2020, kiu estis okazonta en la gaŭĉa ĉefurbo sub la respondeco de GEA devis esti prokrastita al ankoraŭ nedifinita dato.
> Teksto surbaze de raporto farita de Miguel Rocha Bento kaj prezentita okaze de la virtuala Ĝenerala Asambleo de GEA je 18/jul/2020.
18/07/2020
Aŭtopromeno tra urbostratoj de la mondo aŭdante lokajn radiostaciojn
Danke al la la retejo Drive and Listen eblas al vi simuli agrablajn promenojn pere de aŭtomobilo tra stratoj de diversaj urboj en la mondo kiel Berlino, Budapeŝto, Seulo, San-Peterburgo kaj Tokio, en kiu vi samtempe aŭdas lokajn radiostaciojn. Vi povas ankaŭ duobligi la rapidecon de la veturilo.
16/07/2020
Bestnomoj en la prahindeŭropa lingvo kaj Esperanto
katta - kato
porkos - porko
kapros - kapro
tauros - bovo
kóllumbhos - kolumbo
kikonja - cikonio
korwos - korvo
sérpernos - serpento
mus - muso
Rimarko: pro teknikaj kialoj oni ne reproduktis ekzate ĉiujn supersignojn kutime uzatajn por skribi la nomojn de la bestoj en la protohindeŭropa.
Referenco:
15/07/2020
12/07/2020
Numeroj 1-10 en la prahindeŭropa lingvo kaj Esperanto
óynom = unu
dwóh = du
tríms = tri
kwetwós = kvar
pénkwe = kvin
swéks = ses
septm = sep
hoktow = ok
knéwn = naŭ
dékm= dek
Rimarko: pro teknikaj kialoj oni ne reproduktis ekzate ĉiujn supersignojn kutime uzatajn por skribi la nomojn de la numeroj.
Pri la sama temo en komparo kun la franca lingvo vidu:
11/07/2020
Esperantaj Sinonimoj (6)
subite - abrupte - neatendite
subvencio - monhelpo
sugesti - proponi
supozi - konjekti
surfaco - supraĵo
surprizi - mirigi
> Referenco:
Esperantaj Sinonimoj, de Jaan Ojalo (UEA)
10/07/2020
La Nigra Pesto (14a jc) instigis profundajn modifojn
La Bubona Pesto, ankaŭ konata kiel Nigra Pesto, kiu disvastiĝis tra Eŭrazio inter 1347 kaj 1351, provokis la morton inter 30% kaj 60% de la eŭropanoj kaj preskaŭ duonon de la ĉina loĝantaro ekzemple. Sed fine estas interese atentigi al la fakto, ke ĝi respondecis en diversaj gradoj pri profundaj ŝanĝoj en societo de la epoko.
La rimarkinda reduktado de la enloĝantaro en la feŭdoj determinis la finon de la eŭropa Feŭdismo kaj la manlaborado fariĝis tre valorigita aktiveco. Nepre necesis daŭrigi la plantadon, necesis alporti homojn el aliaj lokoj: liberaj homoj, sen servuteca kondiĉo, kiel tiuj kiuj naskiĝis en urboj aŭ translokiĝis el forlasitaj feŭdoj, klarigas la artikolo E se... a peste negra não tivesse acontecido? (Kaj se la Nigra Pesto ne estis okazinta), de Fábio Marton, en la brazila revuo Superinteressante de maj/2020, sur kiu mi baziĝis por verki tiun ĉi afiĉon.
Terareoj dediĉitaj al la agrokulturo transformiĝis en paŝtejoj por la brutaro. Tio malmultekostigis la viandon kiel homan nutraĵon kaj sekve faciligis la konsumon al pli granda enloĝantara kontingento. Alivorte: manĝi viandon ne plu estis privilegio de la riĉuloj.
Pro la malpligrandigo de la nombro da manlaboristoj, estis stimulo rilata al al plibonigo de la maŝinoj, en la kampo de la minekspluatado, metalurgio, teksado, segado kaj konstruado.
La mortigado kaŭzita de la pandemio rapidigis la malplifortigon de la potenco de la Eklezio, iamaniere instigante la ekapero de la Protestanta Reformo. Oni spekulacias, ke la rezultanta familiareco kun la morto faris, ke la pensuloj pli pensis pri siaj vivoj sur la Tero, anstataŭ pri la spiritualeco kaj postmorta vivo. (Vikipedio PT). Sekve al tio malfermiĝis vojoj por la ekakpero de la Renecanso kaj valorigo de la scienca penso ne plu ligita al religiaj konceptoj.
En ĉi tiu momento de nova pandemio, imageblas, ke ĝi povos influi almenaŭ certagrade en plensignifaj ŝanĝoj eĉ pozitivaj por la homaro, malgraŭ ĉio.
Referencoj:
MARTON, Fábio, E se... a Peste Negra não tivesse acontecido?. Superinteressante n-ro 415, p. 84-85, maj/2020.
https://pt.wikipedia.org/wiki/Peste_Negra
06/07/2020
01/07/2020
Assinar:
Postagens (Atom)